Nieuwe EU-aanpak grensbelemmeringen op tafel
Toegang tot gezondheidsdiensten, respons op rampen en samenwerking aan gezamenlijke infrastructuurprojecten: een kleine greep uit zaken die in grensregio’s als gevolg van verschillende technische normen of wettelijke bepalingen voor belemmeringen kunnen zorgen. Een gewijzigd voorstel voor een ‘Verordening betreffende het vergemakkelijken van grensoverschrijdende oplossingen’ van de Europese Commissie moet hierin verandering brengen. Twee speerpunten hierin zijn het opzetten van grensoverschrijdende coördinatiepunten en een ‘Cross-Border Facilitation Tool’.
Het wegnemen van deze belemmeringen zou de werking van de Europese binnenmarkt aanzienlijk verbeteren. Als 20 procent van de huidige wettelijke en administratieve belemmeringen zou worden weggenomen, zou dat volgens een studie in opdracht van de Europese Commissie leiden tot een stijging van het bbp met 2 procent in grensoverschrijdende regio's en meer dan één miljoen extra banen.
Wat betekent de verordening in de praktijk?
De Commissie stelt voor dat de lidstaten grensoverschrijdende coördinatiepunten opzetten die de verzoeken van belanghebbenden bij grensoverschrijdende kwesties zullen beoordelen en als schakel tussen hen en de nationale autoriteiten zullen fungeren. De verordening zorgt ervoor dat belanghebbenden altijd antwoord krijgen op hun verzoek en uitleg krijgen over hoe het wordt behandeld.
Als er inderdaad sprake is van een belemmering en er geen bilaterale of internationale samenwerkingsovereenkomst bestaat waarmee een oplossing kan worden bereikt, kunnen de lidstaten de Cross-Border Facilitation Tool inzetten: het instrument voor een vlottere grensoverschrijdende samenwerking. Dat is een vrijwillige standaardprocedure die speciaal bedoeld is om administratieve en juridische belemmeringen in grensregio's op te lossen. Weliswaar moet elk verzoek worden beantwoord, maar het blijft uiteindelijk aan de bevoegde nationale autoriteiten om te beslissen de belemmering al dan niet weg te nemen.
De verordening stelt ook voor om samen met de Europese Commissie een netwerk van grensoverschrijdende coördinatiepunten op te richten als forum voor het uitwisselen van succesverhalen en het delen van kennis.
De Raad van de EU en het Europees Parlement moeten nog akkoord gaan met de nieuwe verordening. Dan pas wordt deze van kracht.
Achtergrond
In mei 2018 heeft de Commissie een voorstel ingediend voor een verordening betreffende een mechanisme om juridische en administratieve belemmeringen in een grensoverschrijdende context uit de weg te ruimen; het ECBM-voorstel. Het Parlement en de Raad hebben daar echter geen overeenstemming over bereikt. In september 2023 heeft het Parlement op eigen initiatief een wetgevingsresolutie aangenomen, waarin de Commissie werd aanbevolen om de impasse over het ECBM-voorstel te doorbreken. Met de nieuwe verordening betreffende het vergemakkelijken van grensoverschrijdende oplossingen wijzigt de Commissie haar voorstel uit 2018: zij heeft daarbij rekening gehouden met de zorgen en aanbevelingen van de twee medewetgevers, maar is nog steeds vooral gericht op het wegnemen van de belemmeringen die het leven in grensoverschrijdende gemeenschappen bemoeilijken.
Het voorstel is een aanvulling op een aantal initiatieven van de Commissie ter ondersteuning van de grensregio's, zoals “b-solutions”, dat in 2018 is gelanceerd om juridische ondersteuning te bieden aan overheidsinstanties bij het in kaart brengen van de onderliggende oorzaken van wettelijke en administratieve belemmeringen en het zoeken naar mogelijke oplossingen. Uit de ervaring die is opgedaan met meer dan 150 gevallen blijkt dat een Europees rechtsinstrument, zoals hetgeen dat nu wordt voorgesteld, meer dan een derde van de gevallen zou helpen oplossen.
In 2021 heeft de Commissie ook een verslag gepubliceerd met de titel EU-grensregio's: levende laboratoria van de Europese integratie, waarin de positieve effecten – zowel voor grensregio's als voor de EU als geheel – van het aanpakken van grensoverschrijdende belemmeringen worden aangetoond. Hierin worden ook enkele lessen uit de COVID-19-pandemie besproken en de grensoverschrijdende belemmeringen die ontstonden als gevolg van de beperkende maatregelen.
